The Agenda South

ตามที่สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) หรือ ‘พอช.’ ร่วมกับเครือข่ายบ้านมั่นคงภาคใต้ และหน่วยงานในท้องถิ่น จัดงานวันที่อยู่อาศัยโลกปี 2564 ภาคใต้ที่จังหวัดกระบี่และพังงาในระหว่างมีการประชุม ‘ครม.สัญจร’ ที่จังหวัดกระบี่ เพื่อเสนอรูปธรรมการแก้ไขปัญหาที่ดินที่อยู่อาศัยชุมชนที่มีรายได้น้อย โดยมี นายวิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี และทีมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ร่วมงานเมื่อวันที่ 15 พ.ย. ที่เทศบาลตำบลทรายขาว อ.คลองท่อม จ.กระบี่

บ้านใหม่ ชีวิตใหม่ในที่ดิน ส.ป.ก.เขาพนม

ล่าสุดวันนี้ (17 พ.ย.) ดร.วิณะโรจน์ ทรัพย์ส่งสุข เลขาธิการสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) และนายปฏิภาณ จุมผา รักษาการผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนฯ ได้เดินทางมาร่วมกิจกรรมเนื่องในวันที่อยู่อาศัยโลก ที่แปลงที่ดิน ส.ป.ก.เขาพนม อ.เขาพนม จ.กระบี่ โดยร่วมพิธียกเสาเอกบ้านมั่นคงในที่ดิน ส.ป.ก. และติดตามความคืบหน้าการพัฒนาที่อยู่อาศัย ส่งเสริมอาชีพให้แก่ประชาชนที่เข้าอยู่อาศัยและทำกินในที่ดิน ส.ป.ก.

ที่ดิน ส.ป.ก.เขาพนม มีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 991 ไร่ เดิมมีบริษัทเอกชนขออนุญาตเข้าใช้ประโยชน์เพื่อปลูกปาล์มน้ำมันตั้งแต่ปี 2552 แต่ในสมัยรัฐบาล คสช. รัฐบาลมีนโยบายนำที่ดิน ส.ป.ก.ทั่วประเทศที่มีการเข้าทำประโยชน์หรือครอบครองโดยไม่ถูกต้องกลับคืนมา เพื่อนำมาจัดสรรให้แก่ประชาชนที่ยากไร้หรือไม่มีที่ดินทำกิน โดยยึดที่ดินแปลงดังกล่าวกลับคืนมาในปี 2559

ต่อมาในช่วงต้นปี 2564 ส.ป.ก.ได้จัดสรรที่ดินให้แก่ประชาชนที่ยากไร้ จำนวน 72 ครอบครัวๆ ละ 3 ไร่ เพื่อเข้าอยู่อาศัยและทำกิน แต่ไม่ให้กรรมสิทธิ์ ในรูปแบบของสหกรณ์ใช้ชื่อว่า ‘สหกรณ์การเกษตรเมืองใหม่เขาพนม จำกัด’ ขณะที่สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนฯ หรือ พอช. สนับสนุนการพัฒนาที่อยู่อาศัยตามโครงการบ้านมั่นคงชนบท เพื่อก่อสร้างบ้านใหม่รวม 72 ครอบครัว งบประมาณรวม 3.4 ล้านบาทเศษ (เฉลี่ยครอบครัวละ 40,000 บาท) ขณะนี้สร้างบ้านแล้ว 26 หลัง นอกจากนี้หน่วยงานต่างๆ จะสนับสนุนด้านสาธารณูปโภค การพัฒนาอาชีพ ส่งเสริมคุณภาพชีวิต ฯลฯ

โดยในวันนี้เลขาธิการ ส.ป.ก.และรักษาการผู้อำนวยการ พอช. ได้ร่วมพิธียกเสาเอกสร้างบ้านใหม่ของ นางอมลวรรณ สุดจันทร์จรัส ร่วมปล่อยพันธุ์ปลาในบ่อของ นางหนูพิน ศิริพงษ์ ขณะที่สมาชิกชุมชนต่างกล่าวขอบคุณผู้แทนทั้ง 2 หน่วยงานที่สนับสนุนที่ดินทำกิน ที่อยู่อาศัย ส่งเสริมอาชีพ ทำให้มีชีวิตใหม่ เพราะเดิมส่วนใหญ่จะมีอาชีพทำงานรับจ้าง ไม่มีที่ดินเป็นของตัวเอง เมื่อได้ที่ดินและที่อยู่อาศัยแล้วก็จะร่วมกันพลิกฟื้นที่ดินให้เป็นแปลงเกษตรกรรมอินทรีย์ ปลูกข้าวไร่แบบแปลงรวม ปลูกผักต่างๆ เพื่อกินและขาย และเลี้ยงปลาในบ่อ

รมว.พม.ร่วมงานวันที่อยู่อาศัยโลกที่ ต.คลองเคียน อ.ตะกั่วทุ่ง จ.พังงา

หลังการประชุมคณะรัฐมนตรีสัญจรที่จังหวัดกระบี่ ในช่วงบ่าย นายจุติ ไกรฤกษ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) ได้เดินทางมาที่ศูนย์ช่วยเหลือสังคมตำบลกะไหล อ.ตะกั่วทุ่ง จ.พังงา เพื่อเยี่ยมเยียนและมอบสิ่งของจำเป็นให้แก่กลุ่มเป้าหมาย ผู้ด้อยโอกาส เช่น มอบรถวีลแชร์ให้ผู้พิการ มอบนมผงให้แม่วัยใส และมอบถุงยังชีพให้ครอบครัวผู้พิการ ฯลฯ

จากนั้น รมว.พม.ได้เดินทางมาร่วมงานวันที่อยู่อาศัยโลกที่ชุมชนชาวประมง ต.คลองเคียน อ.ตะกั่วทุ่ง จ.พังงา ซึ่งเป็นชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน มีรายได้น้อย ไม่มีความมั่นคงในที่ดินและที่อยู่อาศัย เนื่องจากชาวบ้านส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในที่ดินของหลายหน่วยงาน เช่น ที่ดินป่าชายเลน ป่าไม้ อุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา

นายอนันต์ ทอดทิ้ง อายุ 40 ปี ผู้ประสานงานโครงการบ้านมั่นตำบลคลองเคียน บอกว่า ต.คลองเคียน มีทั้งหมด 8 หมู่บ้าน พื้นที่ทั้งหมดประมาณ 42,000 ไร่ ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ในเขตอุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา (ประมาณ 60%) ชาวบ้านส่วนใหญ่มีอาชีพประมงพื้นบ้าน สัตว์น้ำที่สำคัญคือปูม้า และกุ้งแชบ๊วย แต่ไม่มีความมั่นคงในที่ดินที่อยู่อาศัย เพราะปลูกสร้างบ้านอยู่ในที่ดินของหน่วยงานต่างๆ

“ที่ผ่านมาชุมชนพยายามแก้ไขปัญหาที่ดินตามแนวทางของคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ หรือ คทช. ที่ให้ชุมชนเสนอเรื่องไปยัง คทช.จังหวัดที่มีผู้ว่าฯ เป็นประธาน เพื่อให้ตรวจสอบข้อมูลครัวเรือน ผู้อยู่อาศัย จัดทำแผนที่ แล้วให้ คทช.จังหวัดส่งเรื่องการขอใช้ที่ดินไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อขออนุญาตใช้ที่ดินอย่างถูกต้อง ซึ่งทางชุมชนได้ดำเนินการตามแนวทางนี้ตั้งแต่เมื่อประมาณ 3-4 ปีที่แล้ว และเมื่อต้นปีนี้ ทางชุมชนก็ได้ทำบันทึกความร่วมมือเพื่อแก้ไขปัญหาที่ดินกับหน่วยงานเจ้าของที่ดินแล้ว ขณะนี้เรื่องอยู่ในระหว่างการดำเนินงานของหน่วยงานเจ้าของที่ดิน” นายอนันต์ บอก

ส่วนการแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยนั้น เขาบอกว่า พอช.ได้มาสนับสนุนชุมชนเพื่อซ่อมสร้างบ้านตามโครงการบ้านมั่นคงชนบท เพื่อซ่อมสร้างบ้านเรือนที่ทรุดโทรม เพราะที่ผ่านมาการจะปลูกสร้างบ้านหรือซ่อมบ้านนั้น ชาวบ้านจะต้องได้รับอนุญาตจากหน่วยงานเจ้าของที่ดิน หากไม่ขออนุญาตจะมีความผิด แต่เมื่อ พอช.ทำบันทึกความร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ แล้วจึงทำให้ลดปัญหาลงไป โดยมีการสำรวจข้อมูลผู้เดือดร้อนในชุมชนเพื่อนำมาจัดทำโครงการตั้งแต่ต้นปีนี้

“ตำบลคลองเคียนมี 8 หมู่บ้าน สำรวจความเดือดร้อนด้านที่อยู่อาศัย บ้านเรือนทรุดโทรมทั้งหมด 866 ครอบครัว แต่จะเริ่มทำก่อนในช่วง 2 ปีนี้ จำนวน 337 ครอบครัว พอช.อนุมัติงบประมาณ 12 ล้านบาทเศษ ตอนนี้ซ่อมสร้างไปแล้ว 58 หลัง ส่วนที่เหลือจะทำให้แล้วเสร็จภายในปี 2565” นายอนันต์บอก

นายจุติ ไกรฤกษ์ รมว.พม. กล่าวว่า กระทรวง พม. มีความรับผิดชอบเรื่องบ้าน อยากจะทำเยอะๆ แต่มีงบประมาณจำกัด ทั้งประเทศวันนี้ต้องการบ้าน 700,000 หลังภายใน 5 ปีข้างหน้า แต่รัฐบาลไม่สามารถสนับสนุนได้ทั้งหมด รัฐมนตรีจึงตั้งบริษัทลูกจากการเคหะแห่งชาติเพื่อทำบ้านเช่าราคาถูก เป็นอีกทางเลือกของพี่น้องประชาชนในการมีบ้าน ส่วน พอช.ทำงานกับพี่น้องประชาชนอยู่แล้วในการช่วยเหลือประชาชนผู้มีรายได้น้อยให้มีที่อยู่อาศัยที่มั่นคง

พอช.ต่อยอดพัฒนาที่อยู่อาศัยชุมชนชายฝั่งทะเลอันดามัน 6 จังหวัด

นายธีรพล สุวรรณรุ่งเรือง ผู้จัดการ ‘โครงการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์กลุ่มจังหวัดพื้นที่อันดามัน 6 จังหวัด’ กล่าวว่า พื้นที่อันดามันภาคใต้ 6 จังหวัด คือ จ.ระนอง พังงา กระบี่ ภูเก็ต ตรัง กระบี่ และ จ.สตูล รวม 29 อำเภอ 139 ตำบล มีชุมชนผู้มีรายได้น้อย ไม่มีความมั่นคงในที่อยู่อาศัยและที่ดินทำกิน ทั้งในเมืองและชนบทเป็นจำนวนมาก และมีชุมชนที่อาศัยและกินในเขตอุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธ์สัตว์ป่า เขตห้ามล่า ป่าชายเลน กรมเจ้าท่า ที่ดินรัฐ และเอกชนประเภทอื่นๆ อีกมากมาย

“ที่ผ่านมารัฐหรือหน่วยงานที่ดินในเขตป่า และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีการหาแนวทางการแก้ไข และผ่อนปรนการอยู่อาศัยและทำกินของประชาชน เกิดแนวทางและรูปธรรมการแก้ไขปัญหาการอยู่อาศัยของประชาชนในหลายพื้นที่ เช่น การอนุญาตให้อยู่อาศัยและทำกิน พัฒนาคุณภาพชีวิตชุมชน ควบคู่กับการดูแลอนุรักษ์ทรัพยากรชายฝั่ง ฟื้นฟูระบบนิเวศน์ ดิน น้ำ ป่า สอดคล้องกับวิถีชุมชนดั้งเดิม แต่เมื่อเปรียบเทียบกับปริมาณจำนวนที่ได้ดำเนินการ พบว่ายังมีพื้นที่ที่มีปัญหาอีกจำนวนมาก ดังนั้น พอช.จึงจัดทำแผนงานเพื่อร่วมมือกับองค์กรชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประชาสังคม ภาคเอกชน ภาคีต่างๆ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อจะร่วมมือกันพัฒนาพื้นที่ชุมชนชายฝั่งอันดามันสู่ความยั่งยืนทุกมิติ” ผู้จัดการโครงการ กล่าว

เขาบอกว่า โครงการนี้จะเริ่มต้นในปีนี้ โดยจะเริ่มต้นจากชุมชนชาวประมงหรือชายฝั่งทะเลก่อน เพราะสภาพพื้นที่ 6 จังหวัดอันดามันมีชุมชนชายฝั่ง ชุมชนในเขตป่าชายเลนจำนวนมาก โดยมีพื้นที่ตัวอย่างที่มีการแก้ไขปัญหาไปบ้างแล้ว เช่น ชุมชนชาวประมงในเขตเทศบาลตำบลทรายขาว อ.คลองท่อม จ.กระบี่ ที่มีการจัดงานวันที่อยู่อาศัยโลก (เมื่อ 15 พ.ย.ที่ผ่านมา) รวมทั้งชุมชน ต.คลองเคียน จ.พังงา ที่อยู่ในระหว่างการดำเนินงาน ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากนโยบายรัฐบาลที่มีการกระจายอำนาจการจัดการทรัพยากรธรรมชาติให้ท้องถิ่นจัดการ โดยให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) หน่วยงานเจ้าของที่ดิน สามารถอนุญาตให้ชุมชนในเขตป่าไม้ ป่าชายเลน ชายฝั่ง เข้าอยู่อาศัยและทำกินอย่างถูกต้อง และช่วยกันดูแลทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้ ขณะที่ พอช.ก็สามารถเข้าไปสนับสนุนการแก้ไขปัญหาที่ดิน ที่อยู่อาศัย และพัฒนาคุณภาพชีวิตชาวชุมชนได้

“ตอนนี้เรายังอยู่ในระหว่างการสำรวจข้อมูลพื้นที่และชุมชน เพื่อนำมาวางแผนงานระยะสั้น 3-5 ปี โดยจะเริ่มในชุมชนที่มีปัญหาก่อน เช่น ชุมชนในเขตป่าชายเลน โดยมีเป้าหมายสร้างพื้นที่รูปธรรมจังหวัดละ 1 พื้นที่นำร่องเพื่อนำไปขยายผล จะมีการแก้ไขปัญหาที่ดินและที่อยู่อาศัย การซ่อมสร้างบ้าน การพัฒนาอาชีพ ซึ่งจะทำให้เกิดการจ้างงาน เศรษฐกิจหมุนเวียน คนจนได้รับการดูแล ได้รับโอกาสในการพัฒนา โดยมีหน่วยงานต่างๆ เข้ามาสนับสนุน มาร่วมมือกัน และถือเป็นส่วนหนึ่งของแผนแม่บทการพัฒนาที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อย 20 ปีของรัฐบาลด้วย คือคนไทยทุกคนมีที่อยู่อาศัยที่มั่นคง และมีคุณภาพชีวิตที่ดีภายในปี 2579” นายธีรพล กล่าวทิ้งท้าย